Zawody Filmowe – opis
Reżyser
Osobę reżysera cieżko jest jednoznacznie zdefiniować. Można go określać wielorako: artysta, twórca, dyrygent. Reżyser to przede wszystkim główny realizator filmu. Od niego zależy ostateczny kształt obrazu, jego kreacja i forma. Reżyser ma za zadanie poprowadzić ekipę filmową, w tym aktorów, by uzyskać zaplanowaną przez siebie wizję produkcji.
Reżyser filmowy kieruje pracami całego zespołu realizacyjnego. Współpracuje z producentem danego projektu, aby doprowadzić go do najlepszej formy zarówno w postaci gotowego filmu, jak i ekonomicznie wydajnego produktu. Reżyseria, która stoi na wysokim poziomie, to podstawowy wyznacznik dobrego kina.
Reżyser musi być prawdziwie wszechstronnym człowiekiem. Z jednej strony musi być bardzo dobrze wykształcony, znać kanony kultury, mieć wiedzę z zakresu filmu, czy muzyki, ale też musi radzić sobie z kwestiami finansowymi. Ważnymi jego cechami są dobrze rozwinięta wrażliwość, w tym również estetyczna, zdolność obserwacji otoczenia i ludzi. Do tego wszystkiego reżyser musi mieć zmysł organizacyjny, który pozwoli mu zapanować nad pracą całej ekipy filmowej.
Dla kogo przeznaczony jest ten zawód? Reżyser może drzemać w każdym, kogo pasja do kina i ciekawe postrzeganie rzeczywistości pchają ku przekazywaniu swoich myśli właśnie za pomocą filmu.
Producent
Producent to osoba, którą możemy nazwać kinowym inwestorem. Produkcja filmowa jest związana bowiem z wkładem finansowym w powstawanie każdego projektu, który ma się pojawić na wielkim, małym, a także najmniejszym ekranie. Rolą producenta jest też zapewnianie wszelkich środków materialnych, bez których nie może się obyć reżyser i ekipa filmowa w pracy nad filmem. W imieniu producenta na planie filmowym pracuje kierownik produkcji, który zapewnia wszelkie środki materialne potrzebne w bieżącej realizacji projektu filmowego.
Dawniej producent filmowy bywał w Polsce utożsamiany z kierownikiem produkcji, jednak dziś są to, podobnie jak na świecie, rozgraniczane zawody. Kierownik produkcji zajmuje się organizacją produkcji filmowej w trakcie powstawania danego obrazu, zarządzając sprzętem i rekwizytami, technikami i zapewniając wszystko, co jest niezbędne do pracy ekipy filmowej – łącznie z cateringiem czy hotelami. Kierownik produkcji jest obecny na planie filmowym jako przedstawiciel producenta.
Producent może być zaangażowany w twórczą pracę nad filmem – w zależności od ustaleń pomiędzy nim a reżyserem. Producent jest jednak tą osobą, do której finalnie trafiają nagrody, które film dostaje jako całokształt.
Operator obrazu
Operator filmowy, a właściwie autor zdjęć, to drugi, obok reżysera, główny realizator filmu. Odpowiada za obraz, czyli zarówno techniczny, jak i artystyczny wygląd produkcji kinowej. To dzięki jego współpracy z reżyserem powstaje koncepcja wizualna i stylistyczna, w jakich zostanie nakręcony film. Można powiedzieć, że autor zdjęć staje się oczami reżysera. Opracowuje sposób realizacji filmu – poszczególnych scen i sekwencji. Właśnie dlatego musi koniecznie znać zasady kompozycji obrazu, oświetlania filmowego i prowadzenia kamery. Dodatkowo, autor zdjęć koniecznie musi wiedzieć, jaki efekt uzyska prowadząc kamerę w konkretny sposób – w zależności od kąta ujęcia oraz rodzaju zastosowanego planu.
Często myli się pojęcia autor zdjęć i operator kamery. Różni ich hierarchia – operator kamery jest nadzorowany przez autora zdjęć, tak samo jak cała ekipa zdjęciowa, wliczając w to oświetlaczy, wózkarzy czy fotosistów. Autor zdjęć może jednak pracować na planie jako operator kamery.
Montażysta
Montażysta to prawdziwa szara eminencja filmu. Nie widać go nigdy w blasku reflektorów, jednak od niego zależy to, w jakiej formie stworzone przez ekipę filmową dzieło trafi na ekrany. Montażysta filmowy zajmuje się połączeniem kolejnych scen w całość, więc w zasadzie domyka pracę realizatorów filmowych.
Montowanie filmu odbywa się przy ścisłej współpracy montażysty z reżyserem. Ich współdziałanie jest konieczne, aby montaż oddał zamierzenia artystyczne reżysera i autora zdjęć oraz aby przekazywana myśl scenariuszowa była w pełni zrozumiała.
Dawniej montaż polegał na fizycznym połączeniu ze sobą taśm filmowych. Teraz, w dobie zapisu cyfrowego, całość pracy montażysty filmowego odbywa się przy komputerze. Polega ona na wirtualnym połączeniu ze sobą ujęć, zsynchronizowaniu z nimi dźwięku, przygotowanie napisów i połączeniu tych elementów w całość, którą zobaczy widz.
Kolorysta
Co, poza muzyką, najbardziej wpływa na budowanie nastroju w filmie? Odpowiedź brzmi: kolor. Profesjonalną korekcją barwną obrazu w postprodukcji filmowej zajmuje się kolorysta. Color grading, bo tak brzmi angielski odpowiednik nazwy tego etapu postprodukcji, można podzielić na dwa obszary. Z jednej strony polega on na ujednoliceniu ujęć – palety barw i ich nasycenia. Dzięki temu zabiegowi można poprawić i wyrównać obraz, który został nagrany w różnych warunkach lub przy różnych ustawieniach kamery.
Z drugiej strony korekcja barwna obrazu pozwala na zmianę kolorystyki filmu, dzięki czemu nadaje się mu odpowiedni look. Zimne, ciemne barwy dają wrażenie niepokoju, podkreślają nastrój grozy czy smutku. Ciepły, pomarańczowy filtr pozwala na uzyskanie zarówno efektu retro, jak i na nadanie zmysłowego looku, w którym dominują pozytywne, subtelne emocje. Jak widać, praca kolorysty daje ostateczny wygląd filmowi i decyduje o jego nastroju.
Scenarzysta
Praca scenarzysty, obok pracy reżysera, jest podstawą dobrego filmu i form telewizyjnych. Jaki jest przepis na bycie najlepszym w pisaniu scenariuszy? Praktyka, praktyka i jeszcze raz praktyka. W przypadku pracy scenarzysty filmowego, wyjątkowo ważną kwestią jest warsztat. Zdobywa się go przede wszystkim przez ciągłe pisanie i rozbudowywanie doświadczenia. Dodatkowo, aby wiedzieć, jak napisać scenariusz filmowy, scenarzysta musi poznać teorię związaną ze scenariopisarstwem. Mowa tu o budowaniu sylwetek postaci, prowadzeniu narracji, umieszczaniu punktów zwrotnych, konstrukcji 3 aktów. Wszystkie te elementy składają się na storytelling.
Dobry scenarzysta filmowy musi posiadać jeszcze jedną, być może kluczową dla swojej pracy umiejętność. Nic nie wpływa na jego scenariusze tak, jak zdolność do krytycznej oceny swoich pomysłów.
Scenarzysta filmowy, chcąc uzyskać biegłość w pisaniu scenariuszy, musi potrafić odwoływać się do różnorodnych elementów kultur z całego świata, znać realia polityczne, a także umieć obserwować relacje między ludźmi. Najlepsze filmy opowiadają przecież historie, w których nie widać śladów fałszu i są kreacją realnej rzeczywistości. Dlatego też oczytanie i szeroka wiedza są ogromną zaletą dla każdego, kto chce zawodowo zajmować się scenariopisarstwem.
Scenograf
Bardzo ważną częścią każdej filmowej historii jest przestrzeń, w której rozgrywają się wydarzenia opowiadane przez reżysera i operatora. Za tę część produkcji odpowiada scenograf.
Poza dość oczywistą współpracą pomiędzy reżyserem a scenografem, niezwykle istotnymi są współdziałanie z operatorem, kostiumografem, rekwizytorem i z charakteryzatorem. Kooperacja tych członków ekipy filmowej pozwala stworzyć realia, w których rozgrywają się wydarzenia w filmie.
Scenograf ma za zadanie odwzorować wizualnie przestrzeń opisaną w scenariuszu, artystyczną wizję reżysera i operatora obrazu. Opowiada historię za pomocą wnętrz, w sposób plastyczny.To m.in. dzięki pracy scenografa uzyskuje odpowiedni nastój w filmie. Łączy on bowiem barwy i struktury, dzięki czemu buduje przestrzeń, w której poruszają się aktorzy.
Od scenografa zależy również, w konsultacji z reżyserem lub producentem filmowym, wybór lokacji, których powstają zdjęcia, czyli tzw. obiektów zdjęciowych.
Aktor filmowy
Aktorstwo ma nieodmiennie od lat ogromną zaletę: pozwala na bycie kimś innym, przechodzenie wielu dróg życiowych w ramach realizowania swojej własnej. Jako że często aktorzy muszą dość płynnie przechodzić z roli do roli, zwłaszcza jeśli realizują wiele projektów w tym samym czasie, niezwykle ważna w ich zawodzie jest plastyczność ciał i twarzy, a także umiejętność wychodzenia z roli i odcinania się od poszczególnych postaci.
Aby aktor mógł odpowiednio wykreować bohatera, musi być dobrze poprowadzony przez reżysera. Wtedy może najbardziej trafnie oddać zamierzone emocje, psychikę i charakter osoby, w którą ma się wcielić.
U aktorów ogromnie ceni się wszechstronność. Umiejętności takie jak śpiew, interpretacja tekstu, improwizacja czy emisja głosu zdobywane są przez nich na studiach lub kursach aktorskich. Ważne jednak są naturalne predyspozycje osoby, która chce być artystą, takie jak kreatywność, determinacja i wrażliwość. Połączenie wszystkich tych elementów pozwala na tworzenie postaci filmowych, które na zawsze zapisują się w kanonach kultury.
Cechą charakterystyczną aktora filmowego jest techniczna znajomość pracy na planie, współdziałania z kamerą i światłem. Ważna jest też dla niego duża wytrzymałość fizyczna i umiejętność pracy nad ujęciami, które nie są realizowane chronologiczne.
Realizator dźwięku
Każdy film, tak samo jak produkcja telewizyjna, jest realizowany dwutorowo. Z jednej strony powstaje obraz, za który odpowiedzialne są tacy członkowie ekipy filmowej, jak autor zdjęć, operator kamery czy oświetlacza. Równolegle powstaje też dźwięk, za który odpowiedzialny jest operator dźwięku, potocznie nazywany dźwiękowcem.
Operator dźwięku jest odpowiedzialny za całość powstania ścieżki dźwiękowej filmu. Jest on w pierwszej fazie swojej pracy osobą, która nadzoruje proces nagrywania dźwięku na planie filmowym. Zarządza pionem dźwiękowym, w skład którego wchodzą mikrofoniarz, technik dźwięku czy asystent. W fazie montażu filmu nadzoruje on prace montażystów i techników dźwięku, którzy zajmują się zgraniem, montowaniem i obróbką techniczną dźwięku.
Dodatkowo, w ramach swojej pracy, operator dźwięku pracuje z kompozytorem i muzykami, którzy to zajmują się przygotowaniem muzyki do filmu.
W nowoczesnych, wysokobudżetowych produkcjach, system opracowywania dźwięku jest znacznie bardziej rozbudowany. Nagraniem efektów dźwiękowych na planie zajmuje się realizator dźwięku wraz z mikrofoniarzem. Nad postprodukcją czuwa reżyser dźwięku (sound designer),dokonując ostatecznego zgrania ścieżki dźwiękowej. Składa się ona z kilkunastu elementów, m.in. kompozycji muzyki, opracowań muzycznych, efektów dźwiękowych synchronicznych i niesynchronicznych, dialogów, postsynchronów i innych. Wszystkie te części wykonują przedstawiciele poszczególnych zawodów dźwiękowych.
Oświetlacz
Na planie filmowym pion oświetleniowy podlega Mistrzowi oświetlenia, którego nazywamy też głównym oświetlaczem lub gafferem. Na czym polega praca jego i całego zespołu? Waz z autorem zdjęć oświetlacz współtworzy obraz w filmie. Tworzy warunki do nakręcenia poszczególnych scen, poprzez odpowiednie ustawianie lamp i sprzętu oświetleniowego. Oświetlacz filmowy odpowiada za podłączanie sprzętu oświetleniowego, a także za bezpieczeństwo związane z przyłączeniem lamp do źródeł prądu. W przypadku jego pracy niezwykle ważną jest znajomość zasad BHP i ciągłe ich przestrzeganie.
Dzięki konstrukcji światła w scenie reżyser wraz z autorem zdjęć mają szansę na uzyskanie odpowiedniego wyrazu emocjonalnego i nastroju danej sceny czy sekwencji. Nastrojowa intymność półmroku czy całkowite rozświetlenie wiosennego poranka to właśnie efekty uzyskiwane dzięki mistrzowi oświetlenia i pracującym z nim oświetlaczom.
Światło w produkcji filmowej sprawia, że zyskuje on niepowtarzalny klimat, który od pierwszych scen wprowadza widza do wyjątkowego świata przedstawionego w filmie.